ფენოლი და ფორმალდეჰიდი სამშენებლო მასალებში?

ფენოლი და ფორმალდეჰიდი - სამშენებელო სფეროს ორი ანტიგმირია. როდესაც, რომელიმე მასალაზე რაიმე ცუდის თქმა სურთ, აუცილებლად ახსნებენ  მათ. რიგით მომხმარებელზე ეს უტყუარად მოქმედებს. მოდით, გავერკვეთ, რეალურად ასეთი საშიშია თუ არა ეს ნივთიერებები.

 

რას წარმოადგენს ფენოლი და ფორმალდეჰიდი მომხმარებლის ცნობიერებაში?

რიგითი მომხმარებლის წარმოდგენაში ფენოლფორმალდეჰიდი - ესაა ფისი, რომლითაც  მასალები და ნაკეთობები იჟღინთება წარმოების პროცესში. შემდგომ ეს ფისი ორთქლდება და ხვდება ჩვენს ორგანიზმში, რითაც ნეგატიურად ზემოქმედებს მასზე. 

ფენოლი, ფორმალდეჰიდი და ფენოლფორმალდეჰიდი სხვადასხვა ნივთიერებაა?

თუ ჩვენ ვსაუბრობთ სამშენებლო მასალებზე, აქ გვხვდება ფენოლფორმალდეჰიდი - რომელიც ფენოლისა და ფორმალდეჰიდის რეაქციით მიიღება. ნივთიერება წარმოდგენს მყარ ფისს, ამიტომაც შეუძლებელია მისი ორგანიზმში მოხვედრა, რა თქმა უნდა თუ ფანერას ან OSB-ს ფილას საკვებად არ გამოვიყენებთ.

მთავარ კითხვებს იწვევს მასალა, რომელიც ხვდება ჰაერში. ამიტომაც როგორც წესი საუბრობენ სხვადასხვა კომპონენტების - ფენოლისა და ფორმალდეჰიდის ემისიაზე. სტანდარტის მიხედვით გამოყოფენ ემისიის სამ კლასს:

▪ Е1 - 0,1 ppm, 0,125 მგ/მ³;

▪ Е2 - 0,1 - 1,0 ppm, 0,125 - 1,25 მგ/მ³;

▪ E3 - 1,0 - 2,3 ppm, 1,25 - 2,87 მგ/მ³.

 

რომელ სამშენებლო მასალებში გვხვდება ფენოლფორმალდეჰიდი?

ხშირ შემთხვევაში ფენოლისა და ფორმალდეჰიდის წყაროდ ასახელებენ  მერქან-ბურბუშელოვანი ფილისაგან (დსპ) დამზადებული ავეჯს. ხშირად შეიძლება გაიგონოთ გამონათქვამი „მომწამვლელი ავეჯი მერქან-ბურბუშელოვანი ფილებისაგან“. თუმც, მომხმარებელთა უმეტესობამ არ იცის რომ, ფენოლფორმალდეჰიდი მაკავშირებელ კომპონენტია ბევრი სხვა ნივთიერებისათვის. მაგალითად: მდფ, ფანერა, ოსბ, მინერალური დამათბუნებლები, ლამინირებული იატაკი და სხვა.

თუკი ყველა კომპოზიტური მასალა საშიშია, მაშინ როგორ მოვიქცეთ ხესთან მიმართებაში? როგორც წესი ხე წარმოადგენს ფორმალდეჰიდის წყაროს, თუმცა ემისიის მაჩვენებელი ძალიან დაბალია. 

კიდევ სად გვხვდება ფენოლი და ფორმალდეჰიდი?

გაგიკვირდებათ, მაგრამ ბევრი სამკურნალო საშუალება შეიცავს ფენოლს. საინტერესოა, რომ მედიკამენტში ამ ნივთიერების უფრო დიდი კონცენტრაცია გვხვდება, ვიდრე მაგალითად მინერალურ ბამბაში. ფორმალდეჰიდი გამოიყენება კონსერვანტის სახით კოსმეტიკასა და სამკურნალო პრეპარატებში.

ბუნებაში, ფორმალდეჰიდი გვხვდება გრუნტში, საკვებში (წვენებსა და რძეში) განსაკუთრებით დიდი რაოდენობაა შებოლილ პროდუქტებში, სადაც კონცენტრაციამ შეიძლება მიაღწიოს 260მგ/კგ მაჩვენებელს, ჭარხალი კი შეიძლება შეიცავდეს 35მგ/კგ რაოდენობით.

ამ პროდუქტებისგან განსხვავებით მინერალური ბამბის ჭამას არ ვაპირებთ, ამიტომაა ჩვენთვის  მნიშვნელოვანი ემისიის მაჩვენებელი.

წარმოადგენენ თუ არა სამშენებლო მასალები ფენოლისა და ფორმალდეჰიდის ძირითად წყაროს ?

ფენოლი და ფორმალდეჰიდი გამოიყოფა წვის შედეგად. მაგალითად, კოცონის კვამლში ამ ნივთიერების შემცველობა შესაძლოა 7%-ს შეადგენდეს. აქ შეიძლება არ დაგვეთანხმოთ, რადგან, სახლში ჩვენ ვცხოვრობთ მუდმივად, ხოლო, კოცონის კვამლი, შეიძლება შევისუნთქოთ თვეში ერთხელ. აქაც შეგვიძლია ფენოლისა და ფორმალდეჰიდის რიგი წყაროების მაგალითების მოყვანა:

▪ უდიდესი რაოდენობა გამოიყოფა მანქანის საწვავის წვისას;

▪ თვითმფრინავის საწვავის წვისას;

▪ სიგარეტიც კი ფენოლისა და ფორმალდეჰიდის წყაროა. მაგალითად, ერთი ღერი სიგარეტი გამოყოფს 0.14მგ ფენოლს და 2მგ ფორმალდეჰიდს;

▪ ფენოლისა და ფორმალდეჰიდის წყაროა ნაგავსაყრელები;

▪ საინტერესო ფაქტია, რომ ადამიანის ორგანიზმიც შეიცავს ფენოლსა და ფორმალდეჰიდს, რომელიც სუნთქვისას გამოიყოფა;

გროვდება თუ არა ფენოლი და ფორმალდეჰიდი ორგანიზმში ?

ეს გავრცელებული მითია. ფენოლი და ფორმალდეჰიდი სხვადასხვა ნივთიერებებთან აქტიურად შედიან რეაქციაში, ამიტომაც არ გააჩნიათ დაგროვების უნარი. ადამიანის ორგანიზმიდან გამოყოფის ვადა შეადგენს 24 საათს. ნიკოტინის ორგანიზმიდან გამოყოფის ვადა კი, 50 საათს აღწევს.

თუ ადამიანი გაატარებს 24 საათს ოთახში, სადაც, ფენოლისა და ფორმალდეჰიდის კონცენტრაცია დასაშვებ ნორმას 10-ჯერ აღემატება, შეისუნთქებს 4.5-ჯერ ნაკლებ ფენოლსა და 20-ჯერ ნაკლებ ფორმალდეჰიდს, ვიდრე ერთი შეკვრა სიგარეტის მოწევისას.

რატომ აქვს დსპ-ს ავეჯს ცუდი სუნი?

თუკი ფენოლი და ფორმალდეჰიდი უსაფრთხოა, მაშინ რატომ აქვს გარკვეულ ავეჯს ცუდი სუნი? ასეთ ავეჯს აწარმოებენ ძველი აღჭურვილობით, რომელიც ვერ უზრუნველჰყოფს მასალისთვის საჭირო სიმკვრივეს, შესაბამისად მასალის სიმტკიცისთვის საჭიროა ფორმალდეჰიდის შემცველობის გაზრდა. შედეგად იზრდება ემისია.

მასალიდან ფენოლისა და ფორმალდეჰიდის ემისია ერთი და იგივე ტემპით მიმდინარეობს?

ემისიაზე მოქმედებს სხვადასხვა ფაქტორები. პირველი თვეების განმავლობაში ემისია მაღალია, ხოლო შემდგომ მცირდება. ფორმალდეჰიდის ემისია იზრდება შენახვის პირობების დარღვევისას.

ფენოლი და ფორმალდეჰიდი საშიშია ადამიანის ჯანმრთელობისთვის?  

ამ კითხვაზე პასუხის გასაცემად მნიშვნელოვანი ვიცოდეთ ნივთიერების კონცენტრაცია. მაგალითად: ზოგიერთი წამალი, როცა საჭირო დოზით ვიღებთ, სასარგებლოა ორგანიზმისთვის, მაგრამ თუ გადაჭარბებულად მივიღებთ, უარყოფითად იმოქმედებს ორგანიზმზე. საერთაშორისო კლასიფიკაციით, ფენოლი ტოქსიკური ხდება მხოლოდ 50%-ზე მეტი კონცენტრაციისას, ხოლო ფორმალდეჰიდი - 25%-ზე მეტით.

დასკვნა - საშიშია თუ არა ეს ნივთიერებები?

ფენოლთან და ფორმალდეჰიდთან მიმართებაში, უნდა ვიცოდეთ რომ, ყოველდღიურ ცხოვრებაში ისინი ჩვენს ირგვლივ მუდმივად არიან, და მათგან მთლიანად იზოლირებას  ვერ შევძლებთ. რეალურად არც არის საჭირო, რადგანაც დასაშვები დოზებით, ფენოლი და ფორმალდეჰიდის ადამიანის ჯანმრთელობისთვის უსაფრთხოა.

რაც შეეხება სამშენებლო მასალებსა და ავეჯს, საჭიროა გავიგოთ მასალის ემისია, მოვითხოვოთ სერტიფიკატი.

ევროპული სტანდარტით დასაშვებია ემისიის E1 კლასი.